Else Lasker-Schüler, Ofskie

Pleatst op 19/11/2023 troch Klaas van der Hoek

 
Ofskie

Mar do kaamst nea by jûn –
Ik siet yn in stjerremantel.

. . . Waard der by myn hûs oankloppe,
Dan wie ’t myn eigen hert.

Dat hinget no oan eltse doarpost,
Ek oan dyn doar;

Tusken farens ferbleekjende fjoerroazen
Yn it brún fan de guirlande.

Ik ferve dy de himel toarnbei
Mei myn hertebloed.

Mar do kaamst nea by jûn –
. . . Ik stie yn gouden skuon.

 

Abschied

Aber du kamst nie mit dem Abend –
Ich saß im Sternenmantel.

. . . Wenn es an mein Haus pochte,
War es mein eigenes Herz.

Das hängt nun an jedem Türpfosten,
Auch an deiner Tür;

Zwischen Farren verlöschende Feuerrose
Im Braun der Girlande.

Ich färbte dir den Himmel brombeer
Mit meinem Herzblut.

Aber du kamst nie mit dem Abend –
. . . Ich stand in goldenen Schuhen.

 

Ut Die gesammelten Gedichte, 1917. YouTube: Jaap Nico Hamburger, ‘Songs in Times of Honour, 2: Abschied’, útfierd troch Daniela Skorka (sopraan), it Ensemble Caprice en The Jerusalem Baroque Orchestra.

Pleatst yn Mear | Tagged , , | Reaksjes út op Else Lasker-Schüler, Ofskie

Georg Trakl, Flústere yn ’e neimiddei

Pleatst op 12/11/2023 troch Klaas van der Hoek

 
Flústere yn ’e neimiddei

Sinne, hjerstich skraal en skou;
Fruchten falle fan de tûken.
Dizze lange middei lûke
Stiltes gear yn romten blau.

Stjerrenslûd fan stiel wurdt heard,
Snijt in wyt dier ôf de amme.
Rouwe sang fan brune fammen
Is ferwaaid mei fallend blêd.

Foarholle dreamt kleuren Gods,
Fielt fan waan de sêfte wjukken.
Skaden oer de heuvel swikke,
Seame mei wat swarts en rots.

Skimering fol rêst en wyn;
Drôf gitaarspul reauntet hinne.
By de mylde lampe binnen
Pleisterest yn dreameskyn.

 

In den Nachmittag geflüstert

Sonne, herbstlich dünn und zag,
Und das Obst fällt von den Bäumen.
Stille wohnt in blauen Räumen
Einen langen Nachmittag.

Sterbeklänge von Metall;
Und ein weißes Tier bricht nieder.
Brauner Mädchen rauhe Lieder
Sind verweht im Blätterfall.

Stirne Gottes Farben träumt,
Spürt des Wahnsinns sanfte Flügel.
Schatten drehen sich am Hügel
Von Verwesung schwarz umsäumt.

Dämmerung voll Ruh und Wein;
Traurige Guitarren rinnen.
Und zur milden Lampe drinnen
Kehrst du wie im Traume ein.

 

Ut Gedichte, 1913
 

Pleatst yn Georg Trakl | Tagged | Reaksjes út op Georg Trakl, Flústere yn ’e neimiddei

Else Lasker-Schüler, Heimlik by nacht

Pleatst op 05/11/2023 troch Klaas van der Hoek

 
Heimlik by nacht

Ik haw dy keazen
Under alle stjerren.

En bin wach – in harkjende blom
Yn it gûnzjende lof.

Us lippen wolle huning meitsje,
Us glânzjende nachten binne opbloeid.

Oan de sillige lúster fan dyn liif
Untstekt myn hert syn himels –

Al myn dreamen hingje oan dyn goud,
Ik haw dy keazen ûnder alle stjerren.

 

Heimlich zur Nacht

Ich habe dich gewählt
Unter allen Sternen.

Und bin wach – eine lauschende Blume
Im summenden Laub.

Unsere Lippen wollen Honig bereiten,
Unsere schimmernden Nächte sind aufgeblüht.

An dem seligen Glanz deines Leibes
Zündet mein Herz seine Himmel an –

Alle meine Träume hängen an deinem Golde,
Ich habe dich gewählt unter allen Sternen.

 

Ut Die gesammelten Gedichte, 1917. YouTube: Arash Safaian, ‘Zwei Lieder nach Gedichten von Else Lasker-Schüler: Heimlich zur Nacht’, 2023, útfierd troch Sonja Leutwyler (mezzosopraan), Astrid Leutwyler (fioele) en Benjamin Engeli (piano).

Pleatst yn Mear | Tagged , , , , | Reaksjes út op Else Lasker-Schüler, Heimlik by nacht

It poesyalbum fan Klaaske Anema

Pleatst op 29/10/2023 troch Klaas van der Hoek

NRC Handelsblad wie mar ien fan de kranten en omroppen dy’t begjin 2002 kritykleas omslikken op wat it Histoarysk Sintrum Ljouwert optsjinne hie. ‘Gedicht Mata Hari gevonden’, kopte de krante boppe in berjocht oer de fynst fan in poesyalbum mei dêryn in bydrage út 1888 fan de doe alve- of tolve­jierrige Margaretha Zelle. Hoe no, hie de lettere femme fatale behalven dûnseres ek dichteres west?

‘Een tot nu onbekend gedicht van Mata Hari’ neamde NRC Handelsblad it ferske dat Margaretha skreaun hie yn it poesyalbum fan har skoalfreondinne Grytsje de Hoo.1 Sa’n formulearring giet de suggestje fan út dat Margaretha Zelle alias Mata Hari, nêst wat se fierders yn har tragyske libben allegearre útspûke, ek poëtysk warber west hie. In suggestje dy’t eksplisyt makke waard yn de kop boppe it berjocht dat it online poëzytydskrift Rottend Staal oan it nijs wijde: ‘MATA HARI SCHREEF OOK GEDICHTEN’.2

In foute suggestje. It Ljouwerter famke Margaretha Zelle skreau net sels gedichten, sy skreau gedichten oer. Soks is eigen oan poesy­albums, sa’t dat ek eigen wie oan de beide sjenres hân­skriften dêr’t it poesyalbum út ûntstien is, it album amicorum en de persoanlike poëzyblomlêzing. Nim de bydrage dy’t Margaretha levere oan in oar poesyalbum, dat fan Ybeltsje Hoogslag.3 Dêr skreau se op 16 febrewaarje 1889 it folgjende ferske yn:

Als gij soms in stille stonden
Vreugde in uw album smaakt
En dit blaadje hebt gevonden
Denk dan wie ’t u heeft gezonden
’k Wensch dat ’t u gelukkig maakt

Dat ferske giet werom op it gedicht ‘In een album’, dat al yn 1832 publisearre waard, yn it Letterkundig magazijn, van wetenschap, kunst en smaak.4 De auteur, inkeld oantsjut mei ‘K.H.G.’, wie de predikant Koenraad Hendrik Greeven (1798–1876).5 Yn totaal telt ‘In een album’ 29 rigels; de seis dy’t Margaretha yn Ybeltsje har album sette, foarmje it slot. Margaretha sil de rigels wol net streekrjocht út dat Letterkundig magazijn fan 1832 oerskreaun hawwe. Sy hat se grif fûn yn in lettere boarne – yn in blomlêzing of foarbyld­boekje bygelyks, of as blêdfolsel yn in krante of tydskrift. Dat ferklearret ek de farianten.

Itselde is sûnder mis it gefal mei it ferske dat Margaretha yn 1888 bydroech oan dat yn 2002 foar it ljocht kommen poesyalbum fan Grytsje de Hoo. Dat ferske gong sa:

Wilt gij alle klippen mijden
Van de groote levenszee.
Neem dan voor kaptein en stuurman
Deugd en achting met u mee.
Godsvrucht zij u tot matrozen.
En de vrijheid uw compas.
Moed uw Anker. Hoop uw zeilen
Tot bewaring dezer plas.
Hoe de golven dan ook slaan.
Gij landt wis behouden aan.

In boarne fan fóar 1888 haw ik noch net fûn (in kwestje fan tiid), mar lettere, net-publisearre fyn­­plakken binne der wol. Inkeld dy fynplakken meitsje it al tige ûnwierskynlik dat Margaretha Zelle de betinker fan it ferske wêze soe. Twa fan de fynplakken binne it poesyalbum fan Idskia Postma (Konsenylje, 10-12-2022) en it hjirûnder beskreaune poesyalbum fan har dochter Klaaske Anema (1911–1994).

It poesyalbum fan Klaaske stekt yn in bân fan pears flewiel mei op it foarplat twa hoekstikjes en in klaverfjouwer fan sulverkleurich blik. Nei in tekstleaze ‘titelside’, beprinte mei blaublomkes en in lânskipke, folgje fjirtjin bydragen, dêr’t acht fan fersierd binne mei ien oant seis poesyalbumplaatsjes. It is in typysk famylje­poesy­album: tolve fan de fjirtjin bydragen binne fan famyljeleden.

De bydragen binne pleatst op mar fiif ferskillende dagen: op 8 jannewaarje 1922 yn Froubuorren (nû. 1–2), op in dei yn maart 1922 yn Wurdum (nû. 3–6), op 12 maart 1926 yn Stiens (nû. 7–8), op in dei yn maaie 1927 yn de buorskip Burstum (nû. 11) en op 8 oktober 1927 yn Feanwâlden (nû. 9–10, 12–14). Dy deis yn maart 1922 wie Klaaske mei har mem Idskia op besite by pake en beppe oan memmekant yn Wurdum, dêr’t ek noch twa ûngetroude tantes wennen. Behalven it poesyalbum fan Klaaske waard ek dat fan Idskia doe oanfolle. Yn beide albums die beppe (nû. 3) de bydrage fan pake (nû. 4) der mar even by.

De bydragen oan it poesyalbum fan Klaaske Anema binne fan:

1. Idskia Postma, Froubuorren, 08-01-1922. Klaaske har mem. It gedicht ‘Het klaverblad’ fan Albert Evert Carl van Someren (1821–1890), 16 (oarspronklik 4×4) rigels, sûnder de titel.6

Berne Wurdum 30-03-1887, ferstoarn Ljouwert 27-12-1964, dochter fan Bouke Pieter Postma (1860–1937, nû. 4) en Klaaske Bosma (1861–1935, nû. 3), troud Ljouwerteradiel 07-12-1910 mei Tiete Anema (1885–1944, nû. 2).

2. Tiete Anema, Froubuorren 08-01-1922. Klaaske har heit. Gedicht, 10 rigels, earste rigel ‘Kindlief ik wensch U het beste’.

Berne Tsjom 07-11-1885, ferstoarn Froubuorren 17-04-1944, soan fan Jacob Anema (1855–1941) en Antje Westra (1858–1909), troud Ljouwerteradiel 07-12-1910 mei Idskia Postma (1887–1964, nû. 1).

3. Klaaske Bosma, Wurdum 03-1922. In beppe fan Klaaske. Gedicht, 10 rigels, eerste rigel ‘Wilt gij alle klippen mijden’.7

Berne Bears 22-11-1861, ferstoarn Wurdum 22-09-1935, dochter fan Pieter Bosma (1830–1908) en Janke van der Hem (1832–1898), troud Ljouwerteradiel 09-05-1885 mei Bouke Pieter Postma (1860–1937, nû. 4).

4. Bouke Pieter Postma, Wurdum, 03-1922. In pake fan Klaaske. Gedicht, 20 rigels, earste rigel ‘Van twee bloemen wil ik spreken’.8

Berne Grou 08-11-1860, ferstoarn Wurdum 05-05-1937, soan fan Klaas Postma (1824–1909) en Jetske Visser (1827–1899), troud Ljouwerteradiel 09-05-1885 mei Klaaske Bosma (1861–1935, nû. 3).

5. Janke Postma, Wurdum, 03-1922. In tante fan Klaaske. Gedicht, 8 rigels, earste rigel ‘Ga door ’t leven moedig voort’.

Berne Wurdum 04-01-1886, ferstoarn Wurdum 30-11-1945, dochter fan Bouke Pieter Postma (1860–1937, nû. 4) en Klaaske Bosma (1861–1935, nû. 3), net troud.

6. Fettje Postma, Wurdum, 03-1922. In tante fan Klaaske. Gedicht, 14 rigels, earste rigel ‘Rozen en doornen, donker en licht’.9

Berne Wurdum 08-05-1904, ferstoarn Ljouwert 18-01-1982, dochter fan Bouke Pieter Postma (1860–1937, nû. 4) en Klaaske Bosma (1861–1935, nû. 3), net troud.

7. ‘Ypie’ = Ybeltje Minke Hoogland, Stiens, 12-03-1926. Gedicht, 4 rigels, earste rigel ‘Ik ben een bloempje zwak en teeder’.

Berne Frjentsjer 19-10-1912, ferstoarn Noardburgum 03-05-1992, dochter fan Johannes Hoogland (1879–1917) en Tjimkje van der Velde (1881–1950, nû. 8), troud Ljouwerteradiel 07-11-1934 mei Schelte Brandsma (1908–1985).

8. Tjimkje van der Velde, Stiens, 12-03-1926. Gedicht, 6 rigels, eerste rigel ‘Weinig letters heb ik noodig’.10

Berne Lekkum 13-11-1881, ferstoarn Jelsum 24-09-1950, dochter fan Pier van der Velde (1853–1926) en Ybeltje Jansma (1858–1923), troud 1. Ljouwerteradiel 24-03-1906 mei Johannes Hoogland (1879–1917), troud 2. Ljouwerteradiel 13-11-1919 mei Hendrik Tuininga (1872–1942), widner fan Hijke Bakker (1876–1916).

9. Simon Klaas Sipma, Feanwâlden, 08-10-1927. In neef fan Klaaske. ‘Kort en Goed. | Mijn wensch is klein. | Klaaske je zult gelukkig zijn.’

Berne Froubuorren 19-12-1905, ferstoarn Wûns (offisjeel: It Hearrenfean) 17-04-1945, soan fan Gerben Sipma (1872–1937, nû. 12) en Trijntje Anema (1881–1963, nû. 10), troud Dantumadiel 18-06-1932 mei Elisabeth Veenstra (1907–1986). Lid fan it ferset; ferstoarn oan de ferwûnings dy’t er oprûn yn in fjoergefjocht mei Dútske soldaten ûnder Ingwier by Makkum.11

10. Trijntje Anema, Feanwâlden, 08-10-1927. In tante fan Klaaske. Gedicht, 8 rigels, earste rigel ‘Zij uw leven als viooltje’.

Berne Tsjom 22-06-1881, ferstoarn Feanwâlden 05-10-1963, dochter fan Jacob Anema (1855–1941) en Antje Westra (1858–1909), troud Frjen­tsjer­­­­­teradiel 30-05-1903 mei Gerben Sipma (1872–1937, nû. 12).

11. Antje Sipma, Burstum (tusken Grou en Akkrum), 05-1927. In nicht fan Klaaske. Lêste strofe fan ‘De landelijke spiegel’ troch Frederikus Hendrikus van Leent (1830–1912), 4 rigels, sûnder de titel.12

Berne Froubuorren 19-05-1904, ferstoarn It Hearrenfean 20-03-1961, dochter fan Gerben Sipma (1872–1937, nû. 12) en Trijntje Anema (1881–1963, nû. 10), troud Frjentsjer­teradiel 09-04-1925 mei Anne Voolstra (1904–1972).

12. Gerben Sipma, Feanwâlden, 08-10-1927. In omke fan Klaaske. Gedicht, 8 rigels, earste rigel ‘Zocht gij vergeefs een roosje’.

Berne Froubuorren 23-02-1872, ferstoarn Feanwâlden 04-03-1937, soan fan Siemen (ek Symen) Sipma (1824–1904) en Grietje de Jong (1830–1903), troud Frjentsjerteradiel 30-05-1903 mei Trijntje Anema (1881–1963, nû. 10).

13. Grietje Sipma, Feanwâlden, 08-10-1927. In nicht fan Klaaske. Earste twa strofes fan ‘De waarde van een goed hart’ troch Johann Nepomuk Christoph Friedrich Schmid (sûnt 1837 von Schmid, 1768–1854), 8 (oarspronklik 2×4) rigels, sûnder de titel.13

Berne Tsjom 21-04-1909, ferstoarn Dokkum 30-05-1990, dochter fan Gerben Sipma (1872–1937, nû. 12) en Trijntje Anema (1881–1963, nû. 10), troud Dantumadiel 12-05-1934 mei Steffen Riemersma (1902–1983).

14. Jeltje Sipma, Feanwâlden, 08-10-1927. In nicht fan Klaaske. Gedicht, 5 rigels, earste rigel ‘Zooals de schoone lentetijd’.

Berne Tsjom 13-05-1911, ferstoarn Hurdegaryp 24-01-2010, dochter fan Gerben Sipma (1872–1937, nû. 12) en Trijntje Anema (1881–1963, nû. 10), troud Tytsjerksteradiel 21-05-1938 mei Dirk Vriesema (1908–1993).

Noaten

  1. Histoarysk Sintrum Ljouwert. Sjoch ûnder mear NRC Handelsblad, 12-01-2002; Friesch Dagblad, 12-01-2002; Nieuwsblad van het Noorden, 12-01-2002; Omrop Fryslân, 11-01-2002.
  2. Rottend Staal, jannewaarje 2002.
  3. Ljouwert, Fries Museum, D2005-462.
  4. Letterkundig magazijn, van wetenschap, kunst en smaak. Voor het jaar 1832, tweede stuk, Amsterdam 1832, s. 432.
  5. Sjoch oer him Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland, diel 3, ’s-Gravenhage 1919–1931, s. 331–332; Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek, diel 6, Leiden 1924, kol. 629.
  6. A.E.C. van Someren, ‘Het klaverblad’, Christophilus. Christelijk jaarboekje voor 1844, jiergong 4, Nijmegen 1843, s. 84. Ek yn de poesyalbums fan Petronella Andringa yn in net datearre bydrage (Tresoar, Ljouwert), Fetsje Postma (nû. 6) yn in bydrage fan Klaaske Bosma (nû. 3) út 1916 (eigen kolleksje) en Idskia Postma (nû. 1) yn in bydrage út 1922 (eigen kolleksje). Fierders M.L. van Albada, Poësie. Zes generaties albumversjes, Midlaren 1984, s. 117, yn bydragen fan 1874 ôf.
  7. Ek yn de poesyalbums fan Grytsje de Hoo yn in bydrage fan Margaretha Zelle (letter bekend as Mata Hari) út 1888 (Histoarysk Sintrum Ljouwert) en Idskia Postma (nû. 1) yn in bydrage út 1922. Fierders Van Albada 1984, s. 100, yn in bydrage út 1980.
  8. Ek yn it poesyalbum fan Fetsje Postma (nû. 6) yn in bydrage út 1916.
  9. Van Albada 1984, s. 118, yn in bydrage út 1882. Ek yn it poesyalbum fan Fetsje Postma sels yn in bydrage fan Idskia Postma (nû. 1) út 1916. It gedicht befettet in rigel, ‘Leeven is lieven en lieven is leven’, dy’t oarspronklik út it gedicht ‘Lieven en leven’ fan Abraham des Amorie van der Hoeven (1821–1848) komt; sjoch Abm. des Amorie van der Hoeven jr., Proza en poëzy, Leeuwarden 1850, s. 224–225.
  10. Ek yn de poesyalbums fan Saakje Obma yn in bydrage út 1894 (Admiraliteitshûs, Dokkum), Petronella Andringa yn in bydrage út 1898, Antsje Toornstra yn bydragen út 1901 en 1919 (Admiraliteitshûs, Dokkum), Fetske Hemminga yn in bydrage út 1915 (Tresoar, Ljouwert) en Fetsje Postma (nû. 6) yn in bydrage út 1918.
  11. Sjoch de websites fan de Oorlogsgravenstichting en fan de Stichting Sneek 1940–1945.
  12. F.H. van Leent, ‘De landelijke spiegel’, Cornelia. Damesalmanak voor het schrikkeljaar 1876, Utrecht [1875], s. 19.
  13. Christoph Schmid, ‘De waarde van een goed hart’, Bloesems, toegewijd aan den bloeijenden leeftijd. Gedichten voor de jeugd, vertaald door W.N. Peijpers, Amsterdam [1856], s. 46.

Pleatst yn Fynsten | Tagged , , , , , , , , , , , , , , , , , , | Reaksjes út op It poesyalbum fan Klaaske Anema

Else Lasker-Schüler, Wrâldbeslút

Pleatst op 08/10/2023 troch Klaas van der Hoek

 
Wrâldbeslút

Der is wat yn ’e wrâld dat gûlt,
As wie ferstoarn ús leaven Hear,
En it leaden skaad dat der hinnefalt,
Drukt as in grêf sa swier.

Kom, skûlje wêr’tst ticht by my bist…
It libben leit yn elkeniens hert
As yn in deamanskist.

Do! Patsje wy dan djip tegearre –
Der kloppet in langstme oan de wrâld,
Wy moatte dêr oan stjerre.

 

Weltende

Es ist ein Weinen in der Welt,
Als ob der liebe Gott gestorben wär,
Und der bleierne Schatten, der niederfällt,
Lastet grabesschwer.

Komm, wir wollen uns näher verbergen …
Das Leben liegt in aller Herzen
Wie in Särgen.

Du! wir wollen uns tief küssen –
Es pocht eine Sehnsucht an die Welt,
An der wir sterben müssen.

 

Ut Der siebente Tag, 1905. YouTube: Brunhilde Sonntag, ‘Weltende’ (1994), útfierd troch Hanna Krieger (sopraan) en Gertrud Firnkees (piano).
 

Pleatst yn Mear | Tagged , , , | Reaksjes út op Else Lasker-Schüler, Wrâldbeslút

Georg Trakl, Yn it fean

Pleatst op 01/10/2023 troch Klaas van der Hoek

 
Yn it fean

Swalker yn de swarte wyn; sacht flústeret it toarre reid
Yn de stilte fan it fean. In flecht wylde fûgels
Oan de grize himel folget;
Dwers oer donkere puollen.

Beroering. Yn ferfallen klinte
Fladderet op mei swarte wjukken it bedjer;
Ferkreupele bjirken suchtsje yn de wyn.

Jûn yn ferlitten herberch. De sêfte swiermoedigens
Fan gerskjend fee omweeft de thúsreis,
Ferskining fan de nacht: podden dûke op út sulveren puollen.

 

Am Moor

Wanderer im schwarzen Wind; leise flüstert das dürre Rohr
In der Stille des Moors. Am grauen Himmel
Ein Zug von wilden Vögeln folgt;
Quere über finsteren Wassern.

Aufruhr. In verfallener Hütte
Aufflattert mit schwarzen Flügeln die Fäulnis;
Verkrüppelte Birken seufzen im Wind.

Abend in verlassener Schenke. Den Heimweg umwittert
Die sanfte Schwermut grasender Herden,
Erscheinung der Nacht: Kröten tauchen aus silbernen Wassern.

 

Ut Sebastian im Traum, 1915

Pleatst yn Georg Trakl | Tagged | Reaksjes út op Georg Trakl, Yn it fean

Else Lasker-Schüler, Heimwee

Pleatst op 24/09/2023 troch Klaas van der Hoek

 
Heimwee

Ik kin de taal net
Fan dit koele lân,
En yn syn pas net rinne.

Ek wit ik net de wolken
Dy’t oerlûke te tsjutten.

In styfkeninginne is de nacht.

Hieltyd moat ik tinke oan de faraowâlden
En patsje de bylden fan myn stjerren.

Myn lippen ljochtsje al
En prate omfierrens,

En bin in kleurryk plaatsjeboek
Dat op dyn skurte leit.

Mar dyn gesicht bespint
In wale út gûlen.

Myn skitterjende fûgels
Binne de koralen útpjukt,

Yn de hagen fan de tunen
Ferstienje harren sêfte nêsten.

Wa salvet myn deade paleizen –
Sy droegen de kroanen fan myn faars,
Harren gebeden fersonken yn de hillige rivier.

 

Heimweh

Ich kann die Sprache
Dieses kühlen Landes nicht,
Und seinen Schritt nicht gehn.

Auch die Wolken, die vorbeiziehn,
Weiß ich nicht zu deuten.

Die Nacht ist eine Stiefkönigin.

Immer muß ich an die Pharaonenwälder denken
Und küsse die Bilder meiner Sterne.

Meine Lippen leuchten schon
Und sprechen Fernes,

Und bin ein buntes Bilderbuch
Auf deinem Schoß.

Aber dein Antlitz spinnt
Einen Schleier aus Weinen.

Meinen schillernden Vögeln
Sind die Korallen ausgestochen,

An den Hecken der Gärten
Versteinern sich ihre weichen Nester.

Wer salbt meine toten Paläste –
Sie trugen die Kronen meiner Väter,
Ihre Gebete versanken im heiligen Fluß.

 

Ut Meine Wunder, 1911. Ofbylding: Deutsches Literatur Archiv, Marbach.

Pleatst yn Mear | Tagged | Reaksjes út op Else Lasker-Schüler, Heimwee

It poesyalbum fan Marie Greebe

Pleatst op 17/09/2023 troch Klaas van der Hoek

Om 1870–1880 hinne hâldt it sjenre album amicorum op te bestean. Manlju lizze gjin freoneboek mear oan. Jonge froulju sette de tradysje fuort, mar foarm en ynhâld fan it sjenre feroarje. De opfolger fan it album amicorum krijt de namme poesyalbum, mei’t in protte fan de sûnttiid brûkte albumkes, ornaris produsearre yn Dútslân, de opdruk Poesie hawwe.

De eigners fan de earste poesy­albums wienen fammen út de hegere stân; pas geandewei de twein­tichste iuw hienen ek arbeidersdochters der ien. De heit fan Maria Greebe, de eigneresse fan it hjirûnder beskreaune album, wie in notabele. Maria Elisabeth Catharina Greebe, sa’t Marie folút hiet, waard berne yn Dokkum op 17 july 1866 as dochter fan de predikant Huibert Joan George Greebe en Anna Catrina Martens. Sûnt 1868 wenne de húshâlding yn Grou. Dêr krige Marie it poesyalbum op har fjirtjinde jierdei kado fan fjouwer Grouster freondinnen. Behalven in mienskiplike skinkingsynskripsje (nû. 1) droech elk fan de fjouwer ek in yndividuele ynskripsje by.

Ek dy fjouwer freondinnen kamen út de hegerein. De heit fan Johanna Margaretha van Gulik (nû. 8) wie dûmny, dy fan de susters Frederika en Ybeltsje Visser (nû. 9 en 10) wie in begoedige houtkeapman en dy fan Tryntsje Lykles (nû. 11), ek in hanneler, gou as de rykste man fan Grou. Tryntsje soe letter nammers de echtgenoate wurde fan de dichter, histoarikus en frisist Johannes Bernard Schepers. Marie Greebe troude yn 1891 mei de Gordykster notaris Martinus Leonardus Spruyt (1859–1939). Sy krigen ien dochter, Cornelia Gerardina Johanna Spruyt (1906–1983). Marie ferstoar op 24 april 1936 op ’e Gordyk en leit dêr begroeven mei har man.

Ien fan de langste bydragen oan har poesyalbum is fan Willem Hermannus Luttenberg, in ambtgenoat fan Marie har heit. Hy makke in trije siden beslaand rymstik mei in persoanliker toansetting as wat yn poesyalbums wenst wie. Marie wurdt faderlik mar waarm tasprutsen, de plaknamme Grou en de nammen fan har trije bruorren falle en Luttenberg stiet stil by in ferbliidzjend barren op de dei wêrop’t er syn bydrage datearret, 5 july 1884. Dy deis slagge Marie har broer Anton Philip nammentlik foar it tredde en lêste diel fan it notarieel eksamen. Anton stie doe ynskreaun yn Waddinxveen by Gouda, it wenplak fan Luttenberg; mooglik siet er by him yn ’e kost.

Hoe dan ek, de Greebes en de Luttenbergs hienen grif geregeld kontakt mei elkoar. Sa hold Marie har heit op 3 desimber fan datselde jier 1884 in lêzing foar it Waddinx­veenster lêsselskip dêr’t Luttenberg foar­sitter fan wie. Dy lêzing hie as ûnderwerp it belang fan in lêswizer (nee, gjin boekelizzer, mar in listke fan oan en ôf te rieden lektuer). De Westlandsche Courant publisearre in ferslachje:

Deze voordracht bevatte een tal van diepe en menschkundige gedachten en was ingekleed overeenkomstig de behoeften van onzen tijd. Het lezen van zedelooze boeken werd afgekeurd als nadeelig voor de zedelijke reinheid. Het lezen van den Bijbel met verstand zeer aanbevolen. Het goede, dat gelezen is, mag niet misbruikt worden. Niet lezen is een bron van verveling, niet te kunnen lezen eene oorzaak van verdierlijking en de spreker eindigde met de aanbeveling van het lezen van goede boeken, vooral in poëzie, heilzaam voor ware beschaving.

Dêr wie gjin wurd Frânsk oan. En om werom te kearen nei it poesy­album fan Marie: har heit sil de poëzy dêryn grif heilsum fûn hawwe. Mar tusken de stichtsjende ferskes fan De Génestet, Tollens en kollega Luttenberg falt ien gedicht dochs út de toan. Net om de ynhâld fan it ûnskuldige fers sels, mar fanwegen de reputaasje fan de – net neamde – auteur, Henri Cantel, in Baudelaire-adept dy’t tsjintwur­dich foaral bekend stiet as de skriuwer fan de eroatyske sonnettebondel Amours et priapées. Dy bondel wie yn 1869 yn Brussel ferskynd mei in tapaslik frontispice fan de allike ûndogense keunstner Félicien Rops, yn in oplaach fan 152 eksimplaren. It befettet eksplisite strofen as

Le clitoris en fleur, que jalousent les roses,
Aspire, sous la robe, à l’invincible amant;
Silence, vents du soir! taisez-vous, coeurs moroses!
Un souffle a palpité sous le blanc vêtement.

De Bibliothèque Nationale yn Parys bewarre Amours et priapées lange tiid yn in spesjaal depot mei de namme l’Enfer: de Hel. Dûmny Greebe soe it boek sûnder mis yn de ban dien hawwe en hie tinklik ek it ûnskuldige fers fan Cantel yn it poesyalbum fan syn dochter ôfkard, hie er weet hân fan it bestean fan Amours et priapées. Dat hie er blykber net. Mar wie dejinge dy’t dat ûnskuldige fers fan Cantel hiel kreas yn Marie har album pinde dêr ek ûnbekend mei? Wêrom ûntbrekt dan sawol de namme fan de dichter as dy fan de kopiïst?

De bydragen oan it poesyalbum fan Marie Greebe binne fan:

1. Frederika Visser, Ybeltje Visser, Trijntje Lijkles en Johanna Margaretha van Gulik, sûnder plak, 17-07-1880. Skinkingsynskripsje.

2. Huibert Joan George Greebe, sûnder plak en datum. Marie har heit. It gedicht ‘Albumblad’ fan Frederikus Hendrikus van Leent (1830–1912), 6 rigels, sûnder de titel, mei farianten.1

Berne Schoonrewoerd 29-04-1835, ferstoarn Grou 20-12-1909, soan fan Jan Pieter Greebe (1801–1849) en Elizabeth Catharina van der Miede Bakker (1807–1887), troud Utrecht 15-09-1859 mei Anna Catrina Martens (1831–1908). Predikant yn Easterwierrum (1859–1862), Dokkum (1862–1868) en Grou (1868–1909). Publisearre ûnder mear de novelle Eene profetes in de achterbuurt (Dockum 1868), ‘Het testament van Anna Maria van Schurman’ yn Stemmen voor Waarheid en Vrede (1878) en Gedenkschrift der vestiging van de Hervormde godsdienst in Friesland, 31 Maart 1580 (Leeuwarden 1880).2

3. Jan Pieter Greebe, sûnder plak en datum. In broer fan Marie. It gedicht ‘Beminnelijk’ fan Jan Pieter Heije (1809–1876), 5 rigels, sûnder de titel.3

Berne Easterwierrum 03-09-1860, ferstoarn Assen 15-09-1935, soan fan Huibert Joan George Greebe (1835–1909, nû. 2) en Anna Catrina Martens (1831–1908), troud mei Geertruida Elizabeth Holthuis (1871–1929). Sigarehanneler.

4. Ofskrift fan it gedicht ‘Le nom aimé’ fan Henri Cantel (1825–1878), Frânsk, 3×6 rigels, sûnder de titel.4

5. Willem Hermannus Luttenberg, Waddinxveen, 05-07-1884. Eigen­makke gedicht ‘De stem der Vriend­schap’, 7×8 rigels.

Berne Zwolle 13-08-1836, ferstoarn Haarlem 25-04-1910, soan fan Hermannus Luttenberg (1803–1880) en Johanna Damman (1814–1864), troud Voorhout 13-07-1865 mei Cornelia Maria Wilhelmina Ambrosia Guichet (1837–1915). Herfoarme predikant yn Voorhout (1865–1869), Herkingen (1870), Waddinxveen (1871–1886), De Gordyk (1887–1889), Ilpendam (1889–1892) en Nieuwendam (1892–1906).

6. Lucretia Bosch, Amsterdam, 16-12-1883. In tante fan Marie. Gedicht, 8 rigels, earste rigel ‘Als zwart op wit verzekering geeft’.

Berne Emlichheim (Bentheim, Dútslân) 07-12-1831, ferstoarn Amsterdam 03-05-1900, dochter fan Roelof Bosch en Hermanna Groen, troud 1. Hardenberg 10-05-1856 mei Justus Salomon Albertus Boeijenk (1823–1862), troud 2. Emlichheim 20-09-1864 mei Johan Philip Udink (1836–1909).

7. Jan Udink, Amsterdam, 27-10-1883. In neef fan Marie. Gedicht, Frânsk, 6 rigels, earste rigel ‘Vous m’avez demandé une poésie’.

Berne Amsterdam 25-06-1865, ferstoarn Haarlem 17-01-1919, soan fan Johan Philip Udink (1836–1909) en Lucretia Bosch (1831–1900, nû. 6), troud Sloten (NH) 22-05-1894 mei Maria Cornelia Fluks (1866–1935). Sjef gemeentesekretary yn Sloten.

8. Johanna Margaretha van Gulik, Grou, 07-1880. Gedicht, 12 rigels, earste rigel ‘Luttel vreugde schenkt ons d’aarde’.

Berne Giethoorn 18-05-1865, ferstoarn Eindhoven 24-03-1953, dochter fan Augustus van Gulik (1838–1918) en Alida Maria Donker (1841–1914), troud Idaarderadiel 18-07-1894 mei Lijkle Lijkles (1858–1926), in broer fan Trijntje Lijkles (nû. 11).

9. Frederika Visser, Grou, 29-08-1880. Gedicht, 4 rigels, earste rigel ‘Voor- noch onspoed doen ons beiden’;5 poesyalbumplaatsje.

Berne Steenwijk 16-02-1864, ferstoarn Snits 20-08-1952, dochter fan IJsbrand Gatsonides Visser (1834–1890) en Riemke Camstra (1838–1914), troud Idaarderadiel 13-04-1898 mei Cornelis Saager (1859–1930).

10. Ybeltje Visser, Grou, 29-07-1880. Gedicht, 2×4 rigels, earste rigel ‘Mochten onze levenswegen’; poesyalbumplaatsje.

Berne Grou 30-01-1865, ferstoarn Bussum 17-12-1930, dochter fan IJsbrand Gatsonides Visser (1834–1890) en Riemke Camstra (1838–1914). Underwizeres yn Amsterdam.

11. Trijntje Lijkles, Grou, 14-09-1880. Gedicht ‘Vergeet mij niet!’, 2×4 rigels, earste rigel ‘Onder de bloemen, die ’t aardrijk versieren’.6

Berne Grou 14-01-1865, ferstoarn Bloemendaal 27-09-1947, dochter fan Goslik Lijkles (1827–1879) en Trijntje Stallinga (1827–1902), troud Idaarderadiel 18-08-1892 mei Johannes Bernard Schepers (1865–1937).

12. Idskia Postma, Grou, 28-09-1880. Gedicht, Frânsk, 4 rigels, earste rigel ‘Les fleurs sont passagères’.7

Berne Grou 23-04-1863, ferstoarn Grou 06-01-1884, dochter fan Klaas Postma (1824–1909) en Jetske Visser (1827–1899), net troud.

13. Sytske Smitz, Grou, 02-10-1880. Gedicht ‘Wat ik u toewensch!’, 8 rigels, earste rigel ‘Een lieven kring, van trouw[e] vrienden’.8

Berne Grou 16-05-1862, ferstoarn Ljouwert 01-02-1937, dochter fan Hessel Smitz (1825–1911) en Grietje Visser (1824–1906), net troud.

14. Ymkje de Vries, Dokkum, 07-1880. It gedicht ‘Jonge roeping’ fan Petrus Augustus de Génestet (1829–1861), 7×4 rigels.9

Berne Dokkum 17-03-1866, ferstoarn Assen 01-05-1933, dochter fan Doederus de Vries (1833–1910) en Grietje Helder (1835–1916), troud Dokkum 31-05-1888 mei Anne de Boer (1851–1932).

15. Wytske de Vries, Dokkum, 12-08-1881. Gedicht ‘Vergeet mij niet’, 3×4 rigels, earste rigel ‘Tusschen ’t fleurig groen verscholen’;10 ynplakte drûchblomkes.

Berne Dokkum 30-03-1861, ferstoarn Dokkum 12-09-1954, dochter fan Doederus de Vries (1833–1910) en Grietje Helder (1835–1916), troud Dokkum 02-07-1891 mei Anthonie Johannes Wolters (1854–1916).

16. Saapke de Vries, sûnder plak en datum. It gedicht ‘Geloof’ fan Petrus Augustus de Génestet (1829–1861), 2×4 rigels.11

Berne Dokkum 20-08-1857, ferstoarn Den Haag 02-10-1942, dochter fan Doederus de Vries (1833–1910) en Grietje Helder (1835–1916), troud Dokkum 13-02-1894 mei Nicolaas Hendrik Klaassen (1852–1935).

17. Margaretha Debora ten Harm­sen van der Beek, Koog aan de Zaan, 27-08-1882. It gedicht ‘In den vrien­den­rol van eene dame’ fan Hendrik Tollens (1780–1856), 8 rigels, sûnder de titel.12

Berne Koog aan de Zaan 28-04-1865, ferstoarn Amsterdam 08-04-1961, dochter fan Hendrik ten Harmsen van der Beek (1837–1900), apteker, en Debora Margaretha Donker (1835–1907), troud Koog aan de Zaan 17-07-1890 mei Eelco Martinus Vis (1864–1938), echtskieding Amsterdam 30-08-1911. Margaretha har mem wie in suster fan Alida Maria Donker, de mem fan Johanna Margaretha van Gulik (nû. 8).

18. Margaretha Harmina Reerink, Gouda/Lochem, 25-09-1882. It gedicht ‘Wahrhaftig’ fan Heinrich Heine (1797–1856), Dútsk, 10 rigels.13

Berne Lochem 10-05-1861, ferstoarn Lochem 10-01-1962, dochter fan Jan Reerink (1824–1891) en Margaretha Hermina van Heek (1833–1903), troud Lochem 01-10-1884 mei Johan Alexander Staring (1850–1932).

19. Cornelis Aleidus Arnoldus Johannes Greebe, Gouda, 13-10-1882. In neef fan Marie. Gedicht, 8 rigels, earste rigel ‘Te kunnen wen­schen hier op aarde’; potlead­tekeninkje: lânskip mei toer.

Berne Zaandam 20-10-1868, ferstoarn Grins 24-10-1954, soan fan Arnoldus Greebe (1837–1913) en Jannetje Visser (1844–1915, nû. 23), troud Ljouwert 12-07-1897 mei Jannetje van Binsbergen (1876–1971). Rektor fan it Stedelijk Gymnasium yn Grins.

20. ‘Anna’ = Anna Elisabeth Udink?, Leiden, 29-10-1882. In healsuster fan Marie har mem Anna Catrina Martens (1831–1908). It gedicht ‘Turksche beeldspraak’ fan Petrus Augustus de Génestet (1829–1861), 3×12 rigels.14

Berne Amsterdam 16-11-1841, ferstoarn Leiden 15-06-1889, dochter fan Jan Udink (1802–1880) en Maria Catharina Doesburg (1803–1843), troud Putten 27-03-1872 mei Johan George Fuchs (1839–1895).

21. Nisette Hofstede, Leiden, 06-11-1882. In ‘aangenomen Tante’ fan Marie. Freondinne, faaks ek hús­genoate, fan Anna Maria Catharina Wilhelmina Udink (nû. 22). Gedicht, 7 rigels, earste rigel ‘Wat God doet, dat is welgedaan’.

Berne Schoonhoven 08-02-1830, ferstoarn Leiden 25-04-1910, dochter fan Justus Johannes Hofstede (1794–1857), notaris, en Maria Hess (1804–1861), net troud.

22. Anna Maria Catharina Wilhelmina Udink, Leiden, 06-11-1882. In healsuster fan Marie har mem Anna Catrina Martens (1831–1908). Gedicht, 4 rigels, earste rigel ‘Bij ’t aantal namen in uw vriendenrol geschreven’.

Berne Amsterdam 09-02-1838, ferstoarn Leiden 23-11-1905, dochter fan Jan Udink (1802–1880) en Maria Catharina Doesburg (1803–1843), net troud.

23. Jannetje Visser, Gouda, 20-12-1882. Oantroude tante fan Marie. De lêste twa strofen fan it gedicht ‘Op het album van mejufvrouw V.S.’ fan Jan Nolet de Brauwere van Steeland (1815–1888), 2×4 rigels, sûnder de titel.15

Berne Zijpe 22-05-1844, ferstoarn Amersfoort 19-11-1915, dochter fan Cornelis Visser (1818–1899, nû. 26) en Alida Minnee (1822–1886), troud IJsselstein 19-09-1867 mei Arnoldus Greebe (1837–1913).

24. Sophia Alida Arend de Graaf, Gouda, 16-12-1885. It gedicht ‘Levenslust’ fan Petrus Augustus de Génestet (1829–1861), 11+12 rigels.16

Berne Leiden 05-10-1846, ferstoarn Den Haag 20-10-1910, dochter fan Nicolaas Herman de Graaf (1814–1895) en Geertruida Wilhelmina van der Spruijt (1820–1846), troud Leiden 12-05-1870 mei Bartholomeus Jacobus Winkelman (1840–1872).

25. IJmena Johanna Jacoba van der Werff, Dokkum, 02-07-1883? Gedicht, 8 rigels, earste rigel ‘Dat steeds op uwen weg’.

Berne Dokkum 28-10-1864, ferstoarn Amsterdam 06-03-1924, dochter fan Willem Frederik van der Werff (1829–1901) en Arnoldina Johanna Wassenbergh (1833–1873), troud Ljouwert 16-04-1895 mei Karel Daniël August Zahn (1865–1940).

26. Cornelis Visser, sûnder plak en datum. It gedicht ‘’t Was maar een weesje!’ fan Everhardus Johannes Potgieter (1808–1875), 144 rigels.17

Berne Zijpe 12-11-1818, ferstoarn Ljouwert 14-09-1899, soan fan Arie Visser (1765–1821) en Jannetje Bommer (1787–1821), troud Katwijk 26-05-1842 mei Alida Minnee (1822–1886). Griffier by it kantongerjocht.

27. Cornelia Jakoba Diderika de Jong, Gouda, 23-12-1883. Gedicht, 6 rigels, earste rigel ‘Wispelturig is het lot’.

Berne Willeskop 16-09-1842, fer­stoarn Arnhem 12-04-1931, dochter fan Gerardus Johannes de Jong (1806–1900) en Neeltje Diderika Smits (1805–1895), troud Gouda 21-02-1867 mei Cornelis Jan Christiaan Prince (1835–1897, nû. 29).

28. Jan Prince, Gouda, 12-1883. Potleadtekening yn kleur: blommen.

Berne Gouda 17-05-1869, ferstoarn Utrecht 13-06-1954, soan fan Cornelis Jan Christiaan Prince (1835–1897, nû. 29) en Cornelia Jakoba Diderika de Jong (1842–1931, nû. 27), troud Amsterdam 16-06-1898 mei Fenna van der Wissel (1869–1951). Arts.

29. Cornelis Jan Christiaan Prince, Gouda, 24-12-1883. Spreuk op rym, 2 rigels: ‘De rook kan elk te kennen geven, / De kortheid van dit aardsche leven’; tekening: fjouwer Goudske pipen; ynplakt finjetsje: laam ûnder in beam (ien fan de merken fan de piipmakkerij Jan Prince & Cie).

Berne Gouda 14-10-1835, ferstoarn Gouda 21-08-1897, soan fan Jan Prince (1797–1868) en Reinhardina Johanna Faber (1809–1838), troud Gouda 21-02-1867 mei Cornelia Jakoba Diderika de Jong (1842–1931, nû. 27). Eigner fan de piipmakkerij Jan Prince & Cie yn Gouda, dy’t aktyf wie fan 1865 oant 1897.

30. Hinke de Vries, Amsterdam, 13-04-1884. It gedicht ‘Als de jonge rozen bloeien’ fan Adelheid Catharina Horch (1845–1934), 6×4 rigels.18

Berne Grou 17-04-1866, ferstoarn Amsterdam 18-04-1923, dochter fan Goslik de Vries (1836 – foar 1901) en Atje Gesina Boltjes (1841–1914), troud Apeldoorn 12-04-1900 mei Johannes Cornelis Dirks (1870–1952).

31. Anna Wilhelmina Schotsman, Gouda, 23-12-1885. Gedicht, 4 rigels, in ‘Vierzeile’ fan Friedrich Rückert (1788–1866), Dútsk, 4 rigels, earste rigel ‘Wiedersehn ist ein schönes Wort’.19

Berne Papendrecht 12-07-1844, ferstoarn Gouda 03-02-1907, dochter fan Lodewijk Hendrikus Schotsman (1812–1882) en Cornelia Geertruida van Steenbergen (1810–1881), troud Papendrecht 03-06-1868 mei Gerardus Johannes de Jong (1841–1925).

32. Onno Greebe?, sûnder plak, 05-01-1886. In broer fan Marie. Potleadtekening: in roas. Undertekene mei ‘ASS. O.G.’ = ‘À Sa Soeur. [?] Onno Greebe [?]’.

Berne Grou 23-12-1869, ferstoarn Bussum 01-08-1939, soan fan Huibert Joan George Greebe (1835–1909, nû. 2) en Anna Catrina Martens (1831–1908), troud Opsterlân 30-04-1896 mei Meentje Doornbos (1869–1968). Boargemaster fan Sleat (1898–1913) en Idaarderadiel (1913–1921).

Noaten

  1. F.H. van Leent, Bloemen op het pad des levens, Utrecht 1877, s. 13. Under de titel ‘Avondgroet’ ek yn it troch Van Leent redigearre Weekblad voor de jeugd 10, nû. 11 (1905), s. 87. Ek yn it poesyalbum fan Antsje Toornstra yn in bydrage út 1900 (Admiraliteitshuis, Dokkum).
  2. Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland, diel 3, ’s-Gravenhage 1919–1931, s. 331. Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek, diel 6, Leiden 1924, kol. 628–629. Encyclopedie van Friesland, Amsterdam/Brussel 1958, s. 326.
  3. J.P. Heije, Al de volksdichten, diel 2, Amsterdam 1865, s. 252.
  4. Revue française 2, diel 7, Paris 1856, s. 306. Henri Cantel, Impressions et visions, Paris 1859, s. 31–32. In Nederlânske oersetting ûnder de titel ‘De zoetste naam’ troch Antoon Leonard de Rop yn dy syn Immortellen en rozen, Amsterdam 1884, s. 44–45.
  5. J. de Breet, Nieuw volledig feestboek. Verzameling van nieuwe oorspronkelijke gelegenheids-gedichten, voor alle mogelijke feesten […], Tiel [1856], s. 321.
  6. M.L. van Albada, Poësie. Zes generaties albumversjes, Midlaren 1984, s. 60, yn in bydrage út 1902. Ek yn it poesyalbum fan Petronella Andringa yn in bydrage út 1905 (Tresoar, Ljouwert).
  7. Ek yn The Ladies’ Repository. A monthly periodical devoted to literature and religion, diel 28, Cincinatti ensfh. 1867, s. 718, mei fouten.
  8. Van Albada 1984, s. 73, yn bydragen fan 1881 ôf. Ek yn it poesyalbum fan Petronella Andringa yn in bydrage út 1902 (Tresoar, Ljouwert).
  9. De dichtwerken van P.A. de Génestet, diel 1, ed. C.P. Tiele, Amsterdam 1869, s. 18–19.
  10. Van Albada 1984, s. 60, yn bydragen fan 1881 ôf.
  11. De Génestet 1869, s. 91.
  12. Anna A. Bergendahl (red.), Souvenir, uitgegeven ten voordeele der vereeniging te Amsterdam: Tot Ondersteuning der Hulpbehoevenden […], Amsterdam 1855, s. 4. Ek yn G.D.J. Schotel, Tollens en zijn tijd. Eene proeve van levensbeschrijving, Tiel 1860, 18662, s. 377. Dêr sûnder titel; neffens Schotel skreau Tollens it gedicht yn 1832 foar in hear Van Emmerik yn Dordrecht.
  13. Under de titel ‘An Str.’ yn Gedichte, Berlin 1822, s. 127. Under de titel ‘Wahrhaftig’ yn Buch der Lieder, Hamburg 1827, s. 90.
  14. De Génestet 1869, s. 198–199.
  15. Nederduitsch letterkundig jaerboekje, voor 1851, Gent [1850], s. 59. Under de titel ‘In het album eener Zwolsche schoone’ yn J. Nolet de Brauwere van Steeland, Zwart op wit. Dichtverscheidenheden, Amsterdam 1853, s. 46–47, en yn Gedichten van Dr. J. Nolet de Brauwere van Steeland, diel 1, Amsterdam/Brussel 1859, s. 244–245.
  16. De Génestet 1869, s. 123–124.
  17. De Gids 15 (1851), s. 364–369. E.J. Potgieter, De werken, diel 12: Verspreide en nagelaten poëzy, diel 2, Haarlem 1896, s. 266–271.
  18. Adelheid C. Horch, Erica’s, Amsterdam 1884, s. 9–10.
  19. Friedrich Rückert, Lieder und Sprüche. Aus dem lyrischen Nachlasse, Frankfurt am Main 1867, s. 8.

Pleatst yn Fynsten | Tagged , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , | Reaksjes út op It poesyalbum fan Marie Greebe

Georg Trakl, Sang fan in finzen klyster

Pleatst op 03/09/2023 troch Klaas van der Hoek

 
Sang fan in finzen klyster
Foar Ludwig von Ficker

Donkere amme yn de griene twigen.
Blauwe blomkes omsweve it antlit
Fan de iensume, waans gouden trêd
Weistjert ûnder de olivebeam.
Op fladdert mei dronkene wjuk de nacht.
Sa sêft bliedt deemoed,
Dau, dy’t stadich dript fan de bloeiende toarn.
Erbarmjen fan strieljende earms
Omfiemet in brekkend hert.

 

Gesang einer gefangenen Amsel
Für Ludwig von Ficker

Dunkler Odem im grünen Gezweig.
Blaue Blümchen umschweben das Antlitz
Des Einsamen, den goldenen Schritt
Ersterbend unter dem Ölbaum.
Aufflattert mit trunknem Flügel die Nacht.
So leise blutet Demut,
Tau, der langsam tropft vom blühenden Dorn.
Strahlender Arme Erbarmen
Umfängt ein brechendes Herz.

 

Ut Sebastian im Traum, 1915. Ofbylding: Brenner-Archiv, Universität Innsbruck. YouTube: Anton Webern, ‘Gesang einer gefangenen Amsel’, 1919, útfierd troch Françoise Pollet (sopraan) en it Ensemble Intercontemporain ûnder lieding fan Pierre Boulez.

Pleatst yn Georg Trakl | Tagged , , , | Reaksjes út op Georg Trakl, Sang fan in finzen klyster

Georg Trakl, Op âldfaars grûn

Pleatst op 27/08/2023 troch Klaas van der Hoek

 
Op âldfaars grûn

Resedarook troch ’t sike finster tiist;
Lâns ’t âlde plein kastanjes, swart, in seam.
In gouden striel brekt troch it tek en streamt
Oer broer en suster, drôgjend, fan de wiis.

Yn ’t spielwetter driuwt fûlens, lomich siist
De wyn troch ’t brune hofke; stil bedreamt
De sinneblom har goud, dat raant en streamt.
In wachtrop skettert troch it blauwe griis.

Resedarook. Lewant dat feal berint.
De suster sliept no swier. De nachtwyn wielt
Har yn it hier, troch moanneglâns omspield.

It skaadbyld fan in kat glydt blau en tin
Fan ’t môgele tek, dat kommend ûnk oerdekt,
De kearsflam lôget op mei pears effekt.

 

In der Heimat

Resedenduft durchs kranke Fenster irrt;
Ein alter Platz, Kastanien schwarz und wüst.
Das Dach durchbricht ein goldener Strahl und fließt
Auf die Geschwister traumhaft und verwirrt.

Im Spülicht treibt Verfallnes, leise girrt
Der Föhn im braunen Gärtchen; sehr still genießt
Ihr Gold die Sonnenblume und zerfließt.
Durch blaue Luft der Ruf der Wache klirrt.

Resedenduft. Die Mauern dämmern kahl.
Der Schwester Schlaf ist schwer. Der Nachtwind wühlt
In ihrem Haar, das mondner Glanz umspült.

Der Katze Schatten gleitet blau und schmal
Vom morschen Dach, das nahes Unheil säumt,
Die Kerzenflamme, die sich purpurn bäumt.

 
Ut Gedichte, 1913

Pleatst yn Georg Trakl | Tagged | Reaksjes út op Georg Trakl, Op âldfaars grûn