De dea hat húskes fan hâld-oan. Ien sa’n húske wie ‘huizinge nummer 14’ yn Mullum doe’t skoalmaster Berent Mulder dêr wenne. Binnen in tiidrek fan
Mullum, 2016
Berent Jans Mulder, in Drint, wie op
Yn 1820 wie Mulder troud mei Hiltje Roels Gaastra fan Boarnburgum. It jier dêrop kaam yn Mullum harren earste berntsje te wrâld, Alida Tallina, mar sy ferstoar noch datselde jier, njoggen moanne âld. Yn 1822 folge der in twadde famke, dat deselde namme krige, mar ek sy ferstoar jong, yn 1828. Twa oare bern fan Berent en Hiltsje hawwe wol de folwoeksen leeftyd berikt. Mar dat soe harren mem net meimeitsje; Hiltsje rekke, 28 jier âld, wei
Mulder bleau mei twa lytse bern achter. Goed acht moanne nei de dea fan Hiltsje Gaastra gong er in nij houlik oan, mei Eke Arjens Brunia fan Ried. Ek mei har krige er fjouwer bern, en ek fan dy fjouwer rekken der twa jong wei, diskear jonkjes. Se hieten allebeide Arjen Brunia Mulder en droegen alsa de achternamme fan mem Eke as twadde foarnamme. De earste Arjen ferstoar trettjin moanne âld oan reafonk, de twadde beswiek fyftjin moanne âld oan de mûzels.
Sân jier nei it ferstjerren fan de twadde Arjen wie heit Berent sels oan bar: hy ferstoar nei in ‘kortstondige ongesteldheid’ yn de âldens fan
Dat skriftke befettet fierders fersen fan de hân fan Mulder sels. Foar in part binne it berime lokwinsken, skreaun tusken 1834 en 1841, benammen by jierdeis fan it kroast fan de Mullumer predikant Adolph Meinhard Knottnerus. Der sit sels in namdicht by. Sprekkender binne lykwols fjouwer rou- en treastfersen dy’t Mulder skreau by de dea fan syn beide soantsjes Arjen Brunia. Hy lit dy foarôfgean troch ‘Op den dood van een kind’ fan Jacobus Kantenaar en it bekende ‘Bij het lijkje van een kind’ fan Hendrik Tollens, gedichten dy’t him en syn frou út dielnimming tastjoerd wienen.
Trije dagen nei it ferstjerren fan de earste Arjen, noch foardat it jonkje begroeven is, nimt heit Berent sels de dichterspinne op en skriuwt er it lange fers ‘Bij het lijkje van mijn zoontje Arjen Brunia’. Wêr fûn er sa gau de wurden om yn metrum en op rym lucht te jaan oan syn fertriet, en wêr fûn er doe ek al de berêstende toan dy’t út ’e fersen opklinkt? De konvinsjes fan it sjenre, fertsjintwurdige troch Kantenaar en Tollens, beaën faaks hâldfêst. Twa dagen letter set er ‘Aan mijne Echtgenoot bij den dood van ons en haar eenig kindje’ op papier. Hy folget dêryn in gedicht nei út De avondklok, de Hollânske oersetting út 1832 fan Die Abendglocke fan Georg Gessner. In moanne nei de dea fan de lytse Arjen makket Mulder foar syn frou in twadde treastfers. Yn 1838 foeget er noch in fers ta op it ferstjerren fan de twadde Arjen.
Yn it jier wêryn’t Mulder de fersen op de earste Arjen skreau, wurke de Dútske dichter Friedrich Rückert oan syn letter ferneamd wurden Kindertotenlieder. Hy betocht dêryn twa fan syn bern dy’t, krektlyk as Mulder syn earste Arjen, oan reafonk beswykt wienen. De 428 Kindertotenlieder fan Rückert waarden pas yn 1871, postúm, útjûn. Gustav Mahler sette der fiif op muzyk yn 1901–1904. Hy beskôge it dichtwurk fan Rückert as ‘Lyrik aus erster Hand, alles andere ist Lyrik aus zweiter Hand’. Nee, ek Mulder wie gjin Rückert, syn fersen binne literêr besjoen net ‘aus erster Hand’. Mar it fertriet dêr’t se út fuortkamen wie dat wol en is tusken de klisjees troch benammen yn it earste fers, wêryn’t Mulder sels it meast oanwêzich is, noch fielber.
It skriftke mei Mulder syn fersen kaam by de Bijzondere Collecties fan de Universiteit van Amsterdam te foarskyn út in doaze fol skriften mei skriuwoefenings fan skoalbern.
- Bij het lijkje van mijn zoontje Arjen Brunia, oud 13 maanden, geboren te Midlum den 15 January 1833 en overleden aldaar den 24 February 1834 des avonds ten 7 uren – aan hevige stuipen nadat het eerst 14 dagen aan de Rondvonk ziekte gesukkeld had.
Aan u mijn zoontje was ik reeds een versje schuldig
Toen nog geen vrees voor u ons ouderhart beving
Gij wachtet en met rêen als ’t schuld’loos kind geduldig
En nu, helaas! mijn smarte duldt niet dat ik zing
Ik kan nogtans, geen’ pligt, zoo duur vergeten
En wijd aan u mijn zoontje, ofschoon ontzield, mijn lied.
Die taak, hoe zwaar ook, zegt mij mijn geweten,
Volvoer die toch getrouw, vergeet dien pligt toch niet.
Welaan dan ’k zal dien vaderpligt vervullen
Maar melden eerst, waaruit die pligt ontsproot
En dan, helaas! den laatsten pligt. – dan zullen
W’ uw lijkje dragen, in des aardrijks stillen schoot.
’t Is gisteren zes weken pas geleden,
Dat gij voor d’ eerstmaal pronktet met een lint
’t Verjaringsfeest schonk toen een blij en vrolijk heden
En wij, wij juichten toen, om ons éénjarig kind.
’t Was toen, dat mij uw kus- en lieve lachjes streelde
En mij aan moeders zij’ van wellust brandde ’t hart;
Hoe zalig was voor mij die een’ge dag, hij teelde
Niets dan een reine vreugd bij ongevreesde smart
Uw’ moeder die u eens met zoo veel smarte baarde
Deelde in die vreugd van heeler harte mêe
Wij dankten God, die u in ’t lieve leven spaarde
En heel ons huis, wist van geen ach! of wee!
’k Beloofde toen uw’ lieve tedre moeder
Voor u, een versje aan haar te stellen op ’t papier,
Waarin zich dankensstof, aan God den Albehoeder,
Aan wensch en bede paarden, eenvoudig zonder zwier
Dan ach door ’t veeltal mijner bezigheden
Werd ’k toen verhinderd in dat zalig reine doel
En nu zijn reeds zes weken heengegleden
En ach! gij weet niet welke smart ik thans gevoel
Gij sloot, helaas! ontzield in ’t schomm’lend wiegje uw oogen
De wreede hand des doods velde u medoogenloos
En uwe aanminnigheid en schoonheid zijn vervlogen
Gelijk een schoone maar afgerukte roos.
Twee weken stondt gij pal en durfdet weerstand bieden
Aan ’t middel dat de dood in zijn bescherming nam
Om met u uit der oudren armen heen te vlieden
Van waar nog nooit zijn prooi te rugge kwam.
Maar toch moest gij mijn kind, die zware tol betalen
Die oud, jong, arm of rijk, ja elk is opgelegd.
Een wreeder middel ging uw schuldloos leven halen,
En alle vreugd en hoop was ons in eens ontzegd.
Wij poogden nog uw levensdraad te rekken
Door vriendenhulp vereend; – maar gij, gij werd geveld
Geliefde! uw zieltje ging naar hooger sfeer vertrekken
En ’t lijkje bleef verstijfd in d’ oudren arm gekneld.
Uw moeder weend’ zoo bitter bij uw’ sponde
Uw vader spaard’ zijne droeve tranen niet.
Maar niet om wee en ach! niet om één enkle zonde
Van u. – o, neen! Natuur eischt die, – geen pligt die haar verbiedt.
Laat vrij dan lieve Ga, uw moedertranen vloeijen
Het was uw zuigeling om wien gij bitter weent
In alles was hij lief en bij ’t voordelig groeijen
Schonk hij steeds zaal’ge hoop die niets van smarten meent.
Maar lieve Ga! de dood is niet zoo wreed als ’t schijne
Hij is slechts zeegnend in Gods vaderhand.
Het zieltje reeds te rijp voor d’ aard verdwijne
Dan vrij, en worde in ’s Hemels Eden weer geplant.
Blijf dierbre dus niet aan dit webje hangen
Tuur toch niet eindloos op de doode pop.
Het vlindertje is voorwaar niet weer te vangen
Want ’s Hemels Englen, vingen ’t haastig op.
Schenk liefdevolle beste Hemelvader
Ons troost uit uw gena’verbond aan ’t hart.
Wees ons om ’t bloed uws Zoons steeds Helper, Redder, Rader
En leenig thans vooral der treurende oudren smart.
Vaarwel nu dierbaar Lijkje, rust straks in ’s aardrijks schoot
Uw grafje is reeds gedolven bij twee zusjes
Haast maait ook ons uit ’t leven weg de dood,
En gij verwelkomt ons in ’t Hemelhof met reine Englenkusjes.
27 February 1834. B. Mulder Jz
Aan mijne Echtgenoot bij den dood van ons en haar eenig kindje
overl. 24 Febr. 1834
Wat weent gij Lieve om uw kind
’k Zie u met droefheid aan
En bij uw rouw die ’k billijk vind
Voeg ’k gaarn’ mijn vadertraan
Ons kindje was ons alles waard
De droefheid is gegrond
Hij schonk ons liefd’ en vreugd op aard
Tot aan zijn’ laatsten stond.
Maar lieve ’t zoontje ging ons voor
Naar beter vaderland
Ons wacht – betrêen wij ’t deugdenspoor –
Ook eene volmaakte stand
Staak dan ’t geween, hij werd bevrijd
Het onbestendig lot
Verwisselde hij in heerlijkheid
Bij onzen lieven God.
Daar waar men ramp noch zorgen kent
Gevoelt hij smart noch druk.
Dit is genadig afgewend
Veranderd in geluk.
Hij is bij Jezus onzen Heer
Bevrijd van alle schuld
Die sloeg zijn oog op ’t kindje neer
En ’t uur was hier vervuld.
Och, moeder! ween niet meer, ’t geloof
Vertrooste uw treurig hart:
Wees voor Gods liefde stem niet doof
Ons kind voelt rouw noch smart.
De Leidsman over graf en dood
Bewogen met zijn kruis
Bragt hem als waardig deelgenoot
Verrukt in ’s vaders huis.
Wat weent gij Gade, om den schat
Zoo vroeg uw zorg ontrukt
Door moedertrouw geheel omvat
En in zijn bloei geplukt.
Voel Lieve dat mijn ovrig
Uw zorg ook noodig is.
Die moederzorg schenk dan ook troost,
In uwe droefenis.
Ween niet meer Lieve! staak uw klagt
Ook eens verschijnt het uur
Dat ons in betre toekomst wacht
Berust in Gods bestuur.
Eens zien wij daar dien liefling weer,
Hoe blij is dat verschiet!
Dan treffen ons geen smarten meer,
Daar eindt de vreugde niet.
De Avondklok II deel Pag. 195 “Aan eene moeder bij den dood van eene hartelijk beminde dochter” vrij gevolgd door
Midlum den 1 Maart 1834.
Aan mijn lieve gade E. Brunia bij het graf van haar geliefd eenigst kindje
geb. te Midlum 15 January 1833.
overl. aldaar 24 Febr. 1834.
Hier slaapt uw schuldloos kindje zacht,
Terwijl zijn zieltje boven lacht,
Aan ’s Hemels zaal’ge kust.
Daar zweeft het in der Eng’len rei
En eens herêenen zij weer blij
Na ’s ligchaams zachte rust.
Dan vangt de reinste vreugde aan,
Geen moeder plengt dan meer een traan
Op ’s lieven zuig’lings graf.
Dan leeft g’ ook eeuwig met uw kind
En droogt, als gij uw liev’ling vindt,
De laatste tranen af.
Midlum 25 Maart 1834. B. Mulder Jz
Op den dood van ons geliefd jongste zoontje
geb. te Midlum den 25 Maart 1837.
overl. aldaar den 28 Augs. 1838.
Hij is niet meer, die lieveling
Aan wien ons hart zoo teder hing.
Vergeefs de zorg die men verspilde
God die uit liefde ons hem gaf
Nam ook uit liefde ons hem weer af
En hij ging gaarn’ toen God het wilde
Hij is niet meer, dat lieve kind
ons innig dierbaar en bemind
En dat zoo lieflijk, ons steeds streelde
Hij sloot stuiptrekkend ’t minzaam oog
Ontsloot het lagchend ginds om hoog
’t Was of ’t hem hier op aard verveelde
Hij is niet meer, de jongste spruit
Die met zijn broertje reeds vooruit
Ons eenmaal wachten ook daar boven
Om in de zalige Englenrei
Met ons vereend, verheugd en blij
Gods liefde dankende te loven.
Hij is niet meer, de grootste schat
Die ’t moederhart geheel bezat
En ’s vaders wellust was op aarde
Ontvlood ons, schoon nog onze bêe
Bij ’t wiegje ons troostend hopen dêe
Dat God hem liefdrijk nog bewaarde.
Hij is niet meer en komt niet weer
Hij is bij onzen lieven Heer
En moet niet weder keeren
Zoo spreekt ons immers schuldloos na
Onz’ zoo aanminnige Alida
Als wij het kindje wijsheid leeren
Hij is niet meer, mijn lieve Ga
Ligt volgen wij hem ook weldra
Wil daarom niet meer om hem weenen
Deez’ aard verlaat de sterveling
Gelukkig zoo zijn wisselkring
Hem blijde voert ten Hemel heenen
Hij is niet meer, mijn kindren hoort
Het Godlijk Evangeliewoord
Leert ons “Gedenk o mensch te sterven[”]
Leeft kindren met ons tot Gods eer
Op dat eens Jezus reine leer
Ons allen doe den Hemel erven.
Mulder Jz