Brieven foar wa

Oer: Tryntsje van der Veer, Brieven oan dy / Letters to you, Uitgeverij Louise, Grou / Binnentún, Burgum 2016.

Brieven oan dy, in oblong boekje mei op de foarkant yn (printe) hânskrift de titel, hat op de achterkant swarte kontoeren dy’t de konstruksje fan in slúf oanjouwe. It boek hat it foarkommen fan in kûvert, mei op de klep, opnij yn hânskrift, de namme fan de skriuwster en ôfstjoerster, Tryntsje van der Veer.

Track & trace

Befettet dit boek yndie brieven? De trije kear sân koarte teksten dy’t yn ’e kearn de ynhâld útmeitsje, hawwe mear wei fan fersen. Se hawwe gjin datearring, oanhef, ôfslutende groet of ûndertekening. Wol binne se titele, omjûn troch in soad wyt en ûnderbrocht yn skiften, sa’t yn dichtbondels wenst is. Boppedat is de taal keal, frij fan de praatskens dy’t brieven (e-mails, sms’kes) ornaris oanklibbet.
      Men soe dus tinke kinne in dichtbondel yn hannen te hawwen, mar Tryntsje van der Veer sels neamt Brieven oan dy in novelle. Dat is sa gek noch net. Der is in setting, tiidsferrin en (it fermoeden fan) in plot, en der binne protagonisten – net mear as twa, in ‘ik’ en in ‘do’, mar foar in ferhaal is dat genôch, ek al hat de do hjir in folslein passive rol. It ferhaal is narratyf lykwols earm en mist dynamyk: der bart suver neat.
      De ik hat distânsje fan thús nommen, is op reis gongen en sit tydlik yn in fiskersdoarp mei in kleaster, safolle is dúdlik. Ferwidering yn har relaasje mei de do set oan ta retrête, ta besinning, mar ek ta útwikseling, wat dan needsaaklikerwize kontakt-op-ôfstân wurde moat: ‘Ik longerje om mei dy te praten, mar it is ûnmooglik. / Dêrom skriuw ik.’ By de wei fan brieven besiket sy ta in nije ferstânhâlding te kommen, mar wurde har brieven wol lêzen, lit stean beäntwurde?
      ‘Hasto in namme? Oan wa skriuw ik?’ freget de ik op in stuit de oanskreaune. Soms liket it even oft dy transformearret yn in alter ego fan de ik, of yn de skriuwster sels. It skriuwen is benammen in mentale reis, in foarm fan autoterapy faaks, in persoanlike track & trace: wêr befyn ik my no? De brieven lykje dan ek net altiten ferstjoerd te wurden; se te skriuwen is miskien al genôch: ‘Skriuwe makket my sterker.’

Omballings

Al skriuwend siket de ik: ‘Ik kin net libje sûnder te sykjen nei betsjutting.’ Tagelyk jildt foar har: ‘It giet oer sykjen, mear as oer finen.’ Mar ek: ‘De treast fan it sykjen. / De needsaak dy te finen.’ Wat sy oan betsjutting fynt, is nammers it klisjee it neist: ‘Boppe it kleaster seach ik in fallende stjer.’ Mar oer it hoe en wat fan dat sykjen binne de teksten ûnbestimd, se biede amper gryp of byt, se bliuwe o sa partikulier.
      Alle ekstra’s om de eigentlike teksten hinne feroarje dêr neat oan. Dat fan de teksten ek Ingelske oersettings opnommen binne, kin op himsels gjin kwea, mar wêrom rinne de Fryske en de Ingelske ferzjes faken ûnnedich fier by inoar wei? En lit de neidruklike foarmjouwing fan Ankemarije Dam, mei papier en printwurk yn trije kleuren, noch ta dat de teksten selsstannich sykhelje? En krije se wol genôch lucht, ynklamme as se binne tusken in ‘Foaropwurd’ dat feitlik in te wiidweidich kolofon is, en in ‘Kolofon’ dat út mar leafst tsien namkaartsjes fan by it boek belutsenen bestiet, mei in Goed Doel deropta?
      Wat is nammers de mearwearde foar de teksten fan de trije yllustraasjes fan Hendrik Elings? En wat dy fan de bysletten cd, mei foardrachten fier ûnder FeRstival-nivo, mei healing music, seegerûs en kobbegjalpen, plus in útfiering fan in koarwurk dat de skriuwster begeastere hat mar gjin ferbining leit mei har teksten? Goed, de beide rigels dêr’t se har lêste tekst mei beslút, hat se opheind út dat sjongstik; de boarne foar dy rigels is lykwols Habakkuk 2.
      It binne omballings by as brieven brochte teksten, bedoeld foar ien-op-ien kontakt. Hat de skriuwster gjin betrouwen yn de oerdraachberens fia net-opsnolke taal? Mar wat moat de keaper en lêzer fan Brieven oan dy dan noch? Of giet dy te fier as er him as oanskreaune besiket op te stellen? Foar wa is dizze útjefte op ’e merk brocht?